Bekaf na afbekken
Over gesneuvelde bistroglazen, een dorpsdiscotheek en een paard dat niet meer verder kan
Nadat ik vanmorgen door mevrouw Berkenbosch was afgebekt, was ik bekaf. En toen dacht ik: dat is raar. Ben ik nou bekaf van dat afbekken of was ik al bekaf en werd ik daarná of misschien zelfs daardóór afgebekt?
Voordat u zich nu zorgen gaat maken over de sfeer in huize Berkenbosch: dat valt echt reuze mee. We hebben hier te maken met een tafereeltje dat zich in mijn hoofd afspeelde. Een etymologisch gedachte-experiment, zeg maar. Bekaf was ik overigens wel. Door een nachtelijk akkefietje met een kat en een van de tafel lazerend en in duizend stukjes vallend Frans bistroglas, maar dit terzijde.
Uitbundig zoenen
Of er verwantschap bestaat tussen afbekken en bekaf? Wel in de zin dat beide woorden hetzelfde voorvoegsel af gebruiken, maar waar bekaf van het zelfstandig naamwoord bek komt, gaat afbekken terug op het werkwoord bekken.
Dat bekken wordt zelf tegenwoordig eigenlijk alleen nog voor gebruikt ‘klinken’ (‘Het Achterhoeks bekt lekker’) en ‘uitbundig zoenen’ (‘Anja en Peter stonden te bekken op de parkeerplaats achter discotheek White Devil’). In samenstellingen heeft het meestal de betekenis ‘wat met de mond gebeurt’ of ‘wat je aan de mond kunt zien’. Denk aan blauwbekken, schuimbekken, geilbekken en dus ook afbekken. Afbekken wordt in de geschreven taal voor het eerst aangetroffen in 1890 in een boekwerkje dat woorden beschrijft die voorkomen in het dialect van Haspengouw, een streek in België. Toch lijkt het niet typisch Vlaams. Het wordt vanaf eind negentiende eeuw vrij algemeen gebruikt in het hele Nederlandse taalgebied.
Opjagen
Bekaf is een stuk ouder dan afbekken. Het komt als ‘beck af’ al voor in teksten uit het begin van de zeventiende eeuw. Maar het wordt aanvankelijk alleen gebruikt voor uitputting bij paarden. Het komt van een uitdrukking die dan veel gebruikt wordt: een paard den bek afrijden. Waarmee bedoeld werd: het paard zo opjagen dat het buiten adem raakt en niet meer verder kan. Later wordt bekaf ook voor mensen gebruikt. Eerst voor grote vermoeidheid die door rennen is ontstaan, later voor elke vorm van vermoeidheid.
Steun De Grappigste Woorden en…
‘Dat men een geboren Jordanees is, verloochent zich niet’
Lieve brieven, grappige brieven, leerzame brieven, onthutsende brieven. Met aandacht geschreven door bekende en onbekende wereldburgers. Bij je bezorgd en van commentaar voorzien door Jan Lieftink.