Oen
In aflevering 2 van 2025: hoe komen we aan dat wonderlijke scheldwoord?
In aflevering 2 van 2025: oen, een woord dat we eigenlijk nooit meer hoorden. Voorgoed achtergelaten in de jaren zeventig, dachten we. Maar toen was daar vorige week ineens actrice Anniek Pheifer in De Slimste Mens, die ‘Wat ben ik toch een oen!’ riep toen ze een tactische fout maakte waardoor haar tegenstander er met de punten vandoor ging. Mooie aanleiding om dat wonderlijke woordje eens onder een vergrootglas te leggen. Waar komt het eigenlijk vandaan?
Waarom we iemand die niet al te snugger is ook wel een oen noemen? Daarover valt niet veel met zekerheid te zeggen, zoals vaker met de wonderlijke woorden waar we ons hier over buigen. Er wordt wel gedacht aan een verband met het oud-Griekse woord ónos voor ezel. Ook omdat een gecastreerde ezel ‘oen’ genoemd wordt. Maar dat bewijs verliest toch flink aan kracht als je weet dat ook het woord kluns wordt gebruikt voor zo’n dier dat van z’n voortplantingsmogelijkheden is beroofd. Dik kans dus dat de bedenker van de termen voor gecastreerde ezels gewoon op zoek was naar een lollig woord waarin de vermeende domheid van het dier naar voren komt.
Zeikwijf
Komt oen dan van de Friese jongensnaam Oene? Kan, want voornamen verworden vaker tot scheldwoorden. Denk aan yankee, afgeleid van Jan-Kees of Karen dat tegenwoordig voor ‘zeikwijf van middelbare leeftijd’ gebruikt wordt. Maar van een oenige Oene is tot op heden geen spoor te vinden.
Biedt het Gelderse gehucht Oene dan nog aanknopingspunten? Die plaatsnaam gaat terug op het oergermaanse 'hûn' dat 'moerassig' betekent. Je kreeg in hun contreien vaak natte voeten doordat de IJssel nogal eens buiten z’n oevers trad, zo zullen de bewoners van Oene je kunnen vertellen. Die inwoners noemen zichzelf overigens geen Oenen, maar Oenenaren. Is een oen dan een moerasbewoner? Of iemand met een moerassig brein misschien? We weten het niet, maar het klinkt in elk geval wel grappig.
Dit artikel kreeg je gratis
En zo hoort dat ook, vind ik. Grappige woorden moet je niet achter een paywall verstoppen, die moet je delen. En dat wil ik ook blijven doen.
Wil je daar een handje bij helpen? Dat kan door het boek De Grappigste Woorden te kopen. Bij Bol bijvoorbeeld. Of door een eenmalige donatie via de groene knop hieronder. Alvast bedankt!
Ik kan me herinneren dat de Donald Duck op een gegeven moment de Belgenmoppen afschaften en innplaats daarvan het woord oen gingen gebruiken. Geen ezel die daar aanstoot aan kon nemen. ( dit was al een jaar of 50 terug overigens)
In mijn herinnering waren het van Kooten en de Bie die dit woord voor het eerst in deze betekenis gebruikten, in een sketch. Vraag me niet welke maar het was midden jaren 70.